Το παρακάτω κείμενο δημοσιεύτηκε στο blog του Emerson Fittipaldi μέσα στο επίσημο site της McLaren το Σάββατο 23 Νοεμβρίου 2013, μια μέρα πριν τον τελευταίο αγώνα της χρονιάς για το παγκόσμιο πρωτάθλημα Φόρμουλα 1 2013.
Το κείμενο αναδημοσιεύεται στα Ελληνικά, σαν μέρος του πακέτου των media rights της Vodafone McLaren Mercedes © 2013, που διαθέτει το totalf1.gr
«Καθώς διαβάζετε αυτές τις γραμμές, πλησιάζουμε στην εκκίνηση του Grand Prix της Βραζιλίας , το οποίο θα διεξαχθεί στην αγαπημένη μου πίστα, το Interlagos. Την πίστα στην οποία έμαθα να οδηγώ σαν παιδί, και βρίσκω τον εαυτό μου να σκέφτεται τον πολύ καλό μου φίλο Ayrton Senna, ο οποίος σκοτώθηκε σχεδόν πριν από 20 χρόνια και τον οποίο αγαπούσα και θαύμαζα σε ίδιο βαθμό .
Σκέφτομαι τον Ayrton κάθε φορά που πάω στο Interlagos , αν μη τι άλλο επειδή ήταν στο Interlagos την μέρα που τον συνάντησα για πρώτη φορά, το 1976, όταν ήταν μόλις 16. Δοκίμαζα μια Copersucar Formula 1 (το μονοθέσιο της ομάδας του Fittipaldi που συμμετείχε στο παγκόσμιο πρωτάθλημα της Formula 1 μεταξύ 1975 και 1982) εκεί, αυτός και ο πατέρας του Milton, μας παρακολουθούσαν.
Ο Ayrton έτρεχε σε αγώνες kart στην πίστα καρτ του Interlagos, δίπλα στην πίστα της Formula 1 εκείνη την ημέρα και ως συνήθως, είχε κερδίσει. Είχε κερδίσει τα πάντα στα βραζιλιάνικα καρτ εκείνη την περίοδο και ως εκ τούτου, είχα ακούσει τα πάντα για αυτόν. Ήξερα τον πατέρα του επίσης. Ο Milton ήταν ένας επιτυχημένος άνδρας, στον οποίο ανήκαν εργοστάσια μέσα και γύρω από το Σάο Πάολο.
Ο Milton με πλησίασε και με ρώτησε για κάποια συμβουλή, και απάντησα αμέσως. «Ελάτε σε επαφή με τον Ralph Firman», είπα. Δεν εννοούσα τον Ralph Firman junior (οδήγησε 15 Grand Prix για την Jordan το 2003). Όχι, εννοούσα τον πατέρα του, Ralph Firman, ο οποίος το 1973 ίδρυσε την Van Diemen, τον θρυλικά επιτυχημένο κατασκευαστή της Formula Ford που είχε την βάση του κοντά στην πίστα του Snetterton, στο Norfolk της Μεγάλης Βρετανίας, και ο οποίος ήταν μηχανικός μου όταν ο Jim Russell με είχε προσκαλέσει να αγωνιστώ με την Lotus 59 F3 στο Guards Trophy του 1969 στο Brands Hatch – τον πρώτο μου αγώνα F3 . Δεν πήρα κατάταξη στον πρώτο αγώνα, αλλά κέρδισα τον δεύτερο αγώνα και βγήκα τρίτος στον τρίτο αγώνα – καθόλου άσχημο ντεμπούτο στην F3.
Έτσι ήξερα τον Ralph αρκετά καλά, τον είχα πολύ ψηλά στην εκτίμηση μου και ήμουν σίγουρος ότι θα ήταν ο σωστός άνθρωπος για να έρθουν σε επαφή ο Milton και ο Ayrton στην προσπάθεια τους να κάνουν το επόμενο βήμα, δηλαδή το πιο σημαντικό βήμα από την Βραζιλία στην Ευρώπη, το τεράστιο άλμα που εγώ ο ίδιος είχα διστακτικά κάνει επτά χρόνια πριν. Ήταν μια καλή συμβουλή. Με αυτό το σκεπτικό ο Milton ήρθε σε επαφή με τον Ralph, έκαναν μια συμφωνία και ο Ayrton οδήγησε με επιτυχία τα αυτοκίνητα του Van Diemen για μερικά χρόνια, κερδίζοντας την Βρετανική Formula Ford 1600 με μια Van Diemen RF81 το 1981.
Αλλά ήξερα ότι ο Ayrton ήταν «ιδιαίτερος οδηγός», καιρό πριν γίνει πρωταθλητής της Formula Ford, και για κάποιο χρονικό διάστημα προσπαθούσα να βρω έναν τρόπο για να τον βοηθήσω περαιτέρω. Το 1980 είχα μια ευκαιρία. Στο Osterreichring εκείνη τη χρονιά έτρεχα στην Formula 1 και ο Ayrton έτρεχε στον υποστηρικτικό αγώνα Formula Ford 2000. Ήταν 20 τότε, αλλά εξακολουθούσε να είναι πολύ ντροπαλός. Ήμουν στην τελευταία μου χρονιά στη Formula 1, εγώ οδηγούσα και ο αδερφός μου Wilson ήταν ιδιοκτήτης της ομάδας μας.
Τέλος πάντων, μια μέρα εκείνο το Σαββατοκύριακο, περπάτησα με τον Ayrton από την μια άκρη του pitlane του Osterreichring στην άλλη, και τον σύστησα σε κάθε αφεντικό ομάδας. «Αυτός ο νεαρός άνδρας θα γίνει παγκόσμιος πρωταθλητής, ίσως γίνει παγκόσμιος πρωταθλητής πολλές φορές», είπα σε όλους. Ίσως νόμιζαν ότι ήμουν τρελός ή πιο πιθανό, νόμιζαν ότι απλά προσέφερα προκατειλημμένη στήριξη σε ένα συμπατριώτη, αλλά ήξερα ήδη ότι αυτό που έλεγα ήταν η αλήθεια, όλη η αλήθεια και μόνο η αλήθεια.
Οι άνθρωποι συχνά με ρωτούν ποιος πιστεύω ότι ήταν ο μεγαλύτερος οδηγός αγώνων όλων των εποχών, και συχνά προβλέπουν ότι η απάντησή μου θα είναι ο Ayrton . Είναι εξαιρετικά δύσκολο – ίσως αδύνατο – να συγκρίνω οδηγούς από διαφορετικές εποχές, και αυτός είναι ο λόγος που δεν μου αρέσει να απαντώ.
Ήρωες μου είναι τύποι σαν τον Tazio Nuvolari, τον λεγόμενο «flying Mantuan» (ιπτάμενο Μαντοβέζο – λόγω καταγωγής από την Μάντοβα της Ιταλίας) της δεκαετίας του 1920 και του 1930, τον οποίο ο Ferdinand Porsche περιέγραψε κάποτε ως «τον μεγαλύτερο οδηγό του παρελθόντος , του παρόντος και του μέλλοντος», και ο οποίος οδήγησε τόσο αγέρωχα για την Bugatti, την Alfa Romeo, την Maserati και στο τέλος την Auto Union. Ο Achille Varzi, μεγάλος φίλος και αντίπαλος του Nuvolari, ο οποίος κέρδισε περισσότερους από 30 αγώνες για τους παραπάνω τέσσερις κατασκευαστές κατά την ίδια περίοδο. Ο Rudolph Caracciola, ο οποίος θριάμβευσε στο Πανευρωπαϊκό Πρωτάθλημα Οδηγών (πρόγονο του Παγκοσμίου Πρωταθλήματος Οδηγών) για τη Mercedes – Benz το 1935, 1937 και 1938. Ο Bernd Rosemeyer, ο οποίος ήταν σχεδόν ανίκητος με την Auto Union στο τρομακτικό Nurburgring της δεκαετίας του 1930 – τότε οδηγούσαν εκεί με μεγάλες ταχύτητες σε συνθήκες πυκνής ομίχλης. Ο Juan Manuel Fangio, ο οποίος πήρε 24 νίκες σε Grand Prix και κέρδισε πέντε παγκόσμια πρωταθλήματα Formula 1, την δεκαετία του 1950, σε μόλις 51 εκκινήσεις. Ο Jim Clark, ο οποίος κέρδισε δύο παγκόσμια πρωταθλήματα και 25 Grand Prix για την Lotus μεταξύ 1962 και 1968 , και τερμάτισε δεύτερος σε ένα μόνο αγώνα, μια υποσημείωση – αφιέρωμα στην απίστευτη νοοτροπία, «νίκη ή εγκατάλειψη» του Colin Chapman, αφεντικό του και στην συνέχεια αφεντικό μου στην Lotus. Ο Jackie Stewart, ο οποίος κέρδισε τρία παγκόσμια πρωταθλήματα και 27 grand prix σε 99 εκκινήσεις, και τον οποίο θεωρώ ως τον αντίπαλο για τον οποίο είχα την μεγαλύτερη εκτίμηση κατά την διάρκεια της καριέρας μου στην Formula 1. Ο Michael Schumacher, ο οποίος κέρδισε 91 grand prix και επτά παγκόσμια πρωταθλήματα, ένα magnum opus (μέγα έργο) που ίσως νικηθεί, ίσως και όχι, από τον Sebastian Vettel, τον σημερινό αστέρα της Formula 1, ο οποίος θα πρέπει επίσης να συμπεριληφθεί ισότιμα με τους μεγάλους που μόλις σας παρέθεσα.
Αναμφίβολα, ο Ayrton ανήκει επίσης στον εν λόγω κατάλογο και ίσως επειδή ήταν ένας Βραζιλιάνος, όπως εγώ, ίσως επειδή ήταν φίλος μου, με πολύ ευχαρίστηση, κατά τη γνώμη μου τον θεωρώ τον καλύτερο όλων των εποχών.
Ήταν απίστευτα καλός. Είναι διάσημος για την απίστευτη «φυσική του ταχύτητα», και είναι κατανοητό, αλλά για την τεράστια ηθική της δουλειάς του συχνά υποεκτιμάται. Προετοιμαζόταν επιμελώς, για τον λόγο αυτό ήταν εξαιρετικά ικανός, διάβαζε τα δεδομένα με τους μηχανικούς του, με ιδιαίτερη προσοχή, και σκεφτόταν βαθιά για την «τέχνη» του. Ναι, ήταν προικισμένος από τον Θεό με μια πανέμορφη ικανότητα, αλλά ήξερε ότι αυτό από μόνο του δεν είναι αρκετό, έτσι εργάστηκε πάνω σε αυτό το ταλέντο, και το τελειοποίησε, και αυτός είναι ο λόγος που χρησιμοποιώ τον όρο «τέχνη», για του οδήγηση του και όχι «ικανότητα» ή «τεχνική».
Ναι, ήταν ικανός. Ναι, η οδήγηση του ήταν καλλιτεχνική. Αλλά ο λόγος που ήταν τόσο εξαιρετικά επιτυχημένος, ήταν ότι ήταν ένας καλλιτέχνης μέσα και έξω από το μονοθέσιο, δεν άφηνε τίποτα στην τύχη, στην προσπάθειά του να γίνει καλύτερος. Υπέφερε τις επιτυχίες του, μην το υποτιμάτε αυτό.
Ποιός ήταν ο μεγαλύτερος αγώνας του; Δεν μπορώ να πω, αλλά αυτό που έρχεται πιο εύκολα στο μυαλό μου είναι το 1993, το Ευρωπαϊκό Grand Prix στο Donington. Είχε βρεθεί παρά μετά τα δοκιμαστικά, παρά τον συγκριτικά αδύναμο Cosworth της McLaren MP4 – 8, τέταρτος, πίσω από τον Michael Schumacher, η Benetton B193 ήταν στην τρίτη θέση και η μπροστά σειρά εκκίνησης ήταν κατειλημμένη από τις Williams FW15C του Alain Prost και του Damon Hill. Αλλά την ημέρα του αγώνα , υπό καταρρακτώδη βροχή, ο Ayrton ήταν απλά ανίκητος. Είδα τον αγώνα από την τηλεόραση στο σπίτι μου στο Μαϊάμι, και ήμουν εντελώς γοητευμένος από τον πρώτο γύρο του Ayrton. Έκανε μια κακή εκκίνηση, πέφτοντας στην πέμπτη θέση, αλλά μέσα στα επόμενα 45 δευτερόλεπτα, αυτό που είδα στην οθόνη της τηλεόρασης μου ήταν απλά καθαρή μεγαλοφυΐα. Δεν υπάρχει άλλη λέξη.
Αν δεν έχετε δει ποτέ το βιντεάκι «ο μεγαλύτερος γύρος του Ayrton Senna στην F1» στο YouTube, ετοιμαστείτε να μείνετε έκπληκτοι. Βρήκε πρόσφυση εκεί όπου κανείς άλλος δεν ήξερε καν ότι υπάρχει, και επιτέθηκε διαδοχικά στον Karl Wendlinger (ο οποίος τον πέρασε στην εκκίνηση), τον Schumacher, τον Hill και τέλος τον Prost. Προσπέρασε τον ένα μετά τον άλλο, και βρέθηκε να οδηγεί τον αγώνα άνετα ήδη από το τέλος του πρώτου γύρου.
Την επόμενη μέρα του τηλεφώνησα. «Ayrton, αυτό που έκανες ήταν απλά απίστευτο! Ποτέ δεν θα οδηγήσεις ένα άλλο τέτοιο γύρο στη ζωή σου!». Ακόμα θυμάμαι την αντίδρασή του, ένα αμήχανο αλλά ευτυχισμένα συγκρατημένο γέλιο!
Λίγο περισσότερο από ένα χρόνο αργότερα, έφυγε. Την 1η Μαΐου 1994, την ημέρα που πέθανε οδηγώντας το Grand Prix του San Marino, στην Imola, δοκίμαζα μια Penske – Mercedes, αυτοκίνητο του Indycar στο Michigan. Είχα μόλις ξεκινήσει ένα stint με πλήρες καύσιμο, το οποίο θα αποτελείτο από 28 γύρους σε αυτήν την υπέροχη πίστα, όπου η μέση ταχύτητα στον γύρο είναι 230 μίλια/ώρα – με εκείνα τα φανταστικά μονοθέσια των 1000 αλόγων. Ήμουν συγκεντρωμένος, κάνοντας την δουλειά μου, στο όριο, ευτυχισμένος.
Τότε ο επικεφαλής της ομάδας μου είπε στην ενδοεπικοινωνία: «Emmo , έλα στα πιτ».
Αυτή ήταν μια πολύ ασυνήθιστη εντολή, ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια μιας τέτοιας δοκιμής, έτσι ρώτησα, «Γιατί, έχει κάποιο πρόβλημα το αυτοκίνητο;»
«Όχι, όχι, όχι, έλα στα πιτ παρακαλώ», επανέλαβε.
Γι ‘αυτό και έκοψα ρυθμό, και επέστρεψα στο pitlane, σταμάτησα μπροστά από το γκαράζ της Penske , και ρώτησα: «Τι συμβαίνει, παιδιά;»
«Η γυναίκα σου θέλει να σου μιλήσει στο τηλέφωνο», δήλωσε ο επικεφαλής της ομάδας μου.
Ένιωσα μια περίεργη κρυάδα στο στομάχι μου. Υπέθεσα ότι κάτι φοβερό πρέπει να έχει συμβεί σε ένα από τα παιδιά μας – δεν μπορούσα να σκεφτώ κανέναν άλλο λόγο, η κλήση της γυναίκας μου να ήταν κάτι τόσο επείγον. Γι αυτό πήδηξα έξω από το αυτοκίνητο και έτρεξα μέχρι το γκαράζ, όπου ένα από τα παιδιά κρατούσε το τηλέφωνο με το χέρι του, για να μου δώσει το ακουστικό.
«Τι συνέβη; Έπαθαν κάτι τα παιδιά;», ρώτησα την γυναίκα μου.
«Όχι», είπε, «ο Ayrton . Σκοτώθηκε στην Imola σήμερα».
Δεν είχα λόγια τότε. Στην πραγματικότητα δεν έχω λόγια τώρα, καμία λέξη.
Αλλά θα προσπαθήσω τώρα, σχεδόν 20 χρόνια αργότερα, να εκφράσω αυτό που ένιωσα τότε. Ένιωσα την πιο βαθιά θλίψη, την πιο έντονη θλίψη. Εντάξει, ήξερα ότι οι αγώνες είναι επικίνδυνοι, φυσικά το ήξερα, αλλά εκτός από τον Roland Ratzenberger, ο οποίος είχε σκοτωθεί στην Imola την προηγούμενη ημέρα, η Formula 1 είχε να θρηνήσει νεκρό από τον Elio de Angelis που είχε σκοτωθεί σε δοκιμές στο Paul Ricard το 1986, ενώ κανείς δεν είχε σκοτωθεί κατά τη διάρκεια ενός grand prix από το Riccardo Paletti που είχε χαθεί σε ένα ατύχημα στην εκκίνηση, στο Μόντρεαλ το 1982.
Επιπλέον, τα σασί των μονοθεσίων της Formula 1 τα 90s ήταν ήδη υπερανθεκτικά, με κατασκευή από ανθρακονήματα, και υποθέτω ότι ίσως είχαμε εφησυχαστεί από μια ψεύτικη αίσθηση ασφάλειας. Περιμέναμε τους οδηγούς νωχελικά να βγουν από τα κατεστραμμένα αυτοκίνητα τους ακόμα και μετά από μεγάλα ατυχήματα, και συνήθως έκαναν ακριβώς αυτό, όπως εξάλλου κάνουν και σήμερα. Αλλά όπως είπα, οι αγώνες είναι επικίνδυνοι, το γνωρίζαμε αυτό από τότε και το ξέρουμε και σήμερα, ακόμα και ένας οδηγός της λαμπρότητας του Ayrton ήταν και θα είναι πάντα ανίσχυρος να προστατέψει τον εαυτό του να τραυματιστεί σε ένα ατύχημα, όπως αλλόκοτα συνέβη σε αυτόν στην στροφή Tamburello, στην Imola το 1994.
Κοίταξα το πλήρωμα της Penske, ήταν παρατεταγμένοι με θλίψη στο γκαράζ του Michigan, και είπα, «δεν μπορώ να συνεχίσω, παιδιά. Συγγνώμη. Όχι τώρα. Όχι σήμερα».
Κατάλαβαν . Ο Ayrton είχε δοκιμαστεί μια Penske – Mercedes μόλις ένα χρόνο πριν, τα παιδιά που στεκόταν στο γκαράζ ήξεραν τον Ayrton, επειδή ήταν στην δοκιμή του. Αυτό με βοήθησε. Ένιωθα μοναξιά, αλλά δεν ήμουν μόνος. Οι άλλοι γύρω μου είχαν κοινή θλίψη, ακόμα και αν η απώλεια δεν ήταν τόσο τραγική, σαν την δική μου. Το αντιμετώπισαν όπως εγώ, η είδηση του θανάτου ενός ανθρώπου τον οποίο, όπως είπα, τόσο αγαπούσα και θαύμαζα.
Κάλεσα τον Roger Penske. «Πρέπει να πάω σπίτι, Roger», είπα.
«Καταλαβαίνω, Emmo», απάντησε και πέταξα πίσω στο Μαϊάμι εκείνο το βράδυ. Στην πτήση, ένιωθα μουδιασμένος.
Η μνήμη της κηδείας του Ayrton – η οποία πραγματοποιήθηκε στο Σάο Πάολο λίγες μέρες αργότερα, και την οποία ακολούθησαν τρεις ημέρες εθνικού πένθους , όπως όρισε η κυβέρνηση της Βραζιλίας – θα μείνει στο μυαλό μου για πάντα. Τρία εκατομμύρια θρηνούντες Βραζιλιάνοι βγήκαν στους δρόμους του Σάο Πάολο, μέσω των οποίων διήλθε η συνοδεία του – πολλοί με κλάματα στα μάτια – μου είπαν ότι εξακολουθεί να είναι η μεγαλύτερη συγκέντρωση των πενθούντων στη σύγχρονη εποχή.
Είχα την τιμή να κουβαλήσω το φέρετρο του Ayrton – πλάι στον Jackie Stewart, τον Alain Prost, τον Gerhard Berger, τον Damon Hill και τον Rubens Barrichello. Τον θάψαμε στο νεκροταφείο Morumbi, στο Σάο Πάολο, και σε ταφόπλακα του είναι χαραγμένη η επιγραφή «Nada pode me separar do amor de Deus» («Τίποτα δεν μπορεί να με χωρίσει από την αγάπη του Θεού»).
Δεν είχα την δύναμη ποτέ να επισκεφτώ τον τάφο του από εκείνη την μοιραία ημέρα.
Αγάπησα τον Ayrton, τον θαύμαζα, και ήμουν περήφανος γι αυτόν, πάρα πολύ: υπερήφανος ότι η Βραζιλία είχε παράξει ένα τέτοιο πρωταθλητή. Το 1969 είχα φτάσει στην Αγγλία από τη Βραζιλία, και είχα επιτυχία σχετικά γρήγορα, κερδίζοντας δυο παγκόσμια πρωταθλήματα, το 1972 (για την Lotus) και το 1974 (για την McLaren).
Αποσύρθηκα από την Formula 1 το 1980, και ο μανδύας του Βραζιλιάνου πρωταθλητή είχε κληρονομηθεί αμέσως στον Nelson Piquet, ο οποίος κέρδισε τρία παγκόσμια πρωταθλήματα, το 1981 και το 1983 (δύο φορές για την Brabham) και το 1987 (για την Williams).
Και πριν προλάβει να ξεθωριάσει το αστέρι του Nelson, στην σκηνή της Formula 1 είχε βαδίσει το μεγαλύτερο όλων μας. Ο Ayrton κέρδισε τα τρία παγκόσμια πρωταθλήματα του για την McLaren, το 1988, το 1990 και το 1991. Το όνομα και η αύρα του, θα είναι πάντα συνώνυμα με τα υπέροχα ασπροκόκκινα μονοθέσια.
Το αποτέλεσμα – η κληρονομιά του – είναι μια κουλτούρα στην Βραζιλία, της ευαισθητοποίησης προς την Formula 1 που ελπίζω ότι δεν θα πεθάνει ποτέ. Οι τρεις μας κερδίσαμε οκτώ παγκόσμια πρωταθλήματα σε μόλις 20 χρονιές, το οποίο είναι ένα εξαιρετικά εντυπωσιακό ποσοστό επιτυχίας, και ο αδελφός μου Wilson και ο φίλος μας ο Carlos Pace, ο οποίος πέθανε το 1977, και από τον οποίο πήρε το όνομα της η πίστα του Interlagos, θα πρέπει επίσης να τιμούνται για τη συμβολή τους νωρίς. Ακόμα ο Rubens Barrichello και ο Felipe Massa, οι οποίοι κέρδισαν 11 grand prix ο καθένας – στην περίπτωση του Felipe ίσως περισσότερα – ελπίζω να μπουν σε αυτή την λίστα.
Αλλά όπως είπα, ο Ayrton ήταν ο μεγαλύτερος από όλους μας και σχεδόν 20 χρόνια μετά τον θάνατο του παραμένει η φρενήρης αφοσίωση γι αυτόν στη Βραζιλία. Και την ημέρα του αγώνα αυτό το Σαββατοκύριακο, καθώς θα μπαίνω μέσα Interlagos, όπως θα χαιρετώ το πλήθος που θα ζητωκραυγάζει, θα χαιρετώ όχι μόνο για τον εαυτό μου αλλά και για Ayrton, ο οποίος κέρδισε δύο grand prix στο Interlagos, το 1991 και το 1993, και τις δυο φορές για τη McLaren, δύο από τις πιο περήφανες ημέρες της ζωής του.
Νιώθω την παρουσία του Ayrton κάθε μέρα. Προσεύχομαι γι αυτόν συχνά. Μια μέρα, ξέρω ότι θα συναντηθούμε ξανά».
Ακολουθήστε μας στα Twitter, Instagram, Youtube, Discord και Spotify
