Ο Sir Jackie Stewart υπήρξε, πέρα από ένας σπουδαίος οδηγός, ένας υπέρμαχος της ασφάλειας στη Formula 1, σε μία εποχή που κανείς δεν ήθελε να μιλά για αυτήν.
Είναι κάπως θολή η δεκαετία του ’60 και του ΄70 για τους ανθρώπους που δεν την έζησαν. Ίσως και για εκείνους ακόμα να ήταν ιδιαίτερη περίοδος, και οι εικόνες που έχουν μπορεί να είναι συγκεχυμένες, σχεδόν ακατάληπτες.
Η Ιστορία, πάντως, δεν κρίνει επιεικώς αυτήν την εποχή της Formula 1. Από τη μία μεριά, υπάρχουν οι προσωπικότητες: Jim Clark, Graham Hill, Emerson Fittipaldi, Jack Brabham, Chris Amon, Bruce McLaren, Denny Hulme, και πολλοί ακόμα που ίσως και να αδικώ μην αναφέροντάς τους.
Υπήρχαν, όμως, και τα ελλιπέστατα μέτρα ασφαλείας, οι θάνατοι, οι άνθρωποι που έμειναν μόνοι όταν έχασαν τους δικούς τους μέσα στις πίστες. Αστειευόμενοι, μπορεί κάποιοι να πουν το γραφικό «το ’60, το σεξ ήταν ασφαλές και οι αγώνες επικίνδυνοι». Φαιδρή παρατήρηση, όσο φαιδροί είναι κι αυτοί που το λένε.
Οι θάνατοι στην F1 ανά δεκαετία (πηγή):
- 1950 – 1959: 36
- 1960 – 1969: 28
- 1970 – 1979: 8
Η ασφάλεια στη Formula 1 ήταν ανύπαρκτη. Τα μονοθέσια ήταν κινούμενες ωρολογιακές βόμβες, οι πίστες ήταν επικίνδυνες ακόμα και σε σχεδόν ανύποπτα ατυχήματα, αλλά κανείς δεν μιλούσε για αυτό το ζήτημα. Κανείς, μέχρι να έρθει ο Sir Jackie Stewart.
Ο Stewart κατάφερε μέσα σε μικρό χρονικό διάστημα να ανέβει δραματικά στην υπόληψη του κόσμου και των συναδέλφων του για τις οδηγικές του ικανότητες. Μετά από μερικά επιτυχημένα χρόνια στην -τότε- Formula 2 και Formula 3, ο Σκωτσέζος έκανε το βήμα για την είσοδο στην F1 το 1965, οδηγώντας για την BRM, προτού μεταβεί στην Matra για να πάρει τον πρώτο του τίτλο, το 1969, και στην Tyrell για να κατακτήσει άλλα δύο πρωταθλήματα, το 1971 και το 1973.
Κι όλα αυτά, έχοντας επιλέξει να αγωνίζεται σε πολλές κατηγορίες παράλληλα (πράγμα όχι ασυνήθιστο εκείνη την εποχή). Μάλιστα, λίγο έλειψε να κερδίσει και τα 500 μίλια της Ινδιανάπολης το 1966, όντας μόλις 27 ετών.
Επομένως, ο λόγος του είχε βάρος, στο πρόσωπό του έβλεπε κανείς έναν εξαιρετικά ταλαντούχο κι επιτυχημένο οδηγό, που από το μηδέν κατάφερε να γίνει Παγκόσμιος Πρωταθλητής, ένα ορόσημο για τη γενιά του.
Αλλά, πέρα από όλα αυτά, ήταν κι ένας ευαισθητοποιημένος άνθρωπος. Έχοντας ζήσει τις απώλειες φίλων του, δικών του ανθρώπων, ένιωσε τον πόνο του θανάτου από πρώτο χέρι πλειστάκις.
Στο βιβλίο του Will Buxton ‘My greatest defeat’, ο Sir Jackie μίλησε -μεταξύ άλλων- και για τον χαμό του Jochen Rindt το 1970 στη Μόντσα:
«Όταν ο Jochen σκοτώθηκε στη Μόντσα, ήταν ένας από τους καλύτερούς μου φίλους. Έκλαιγα όταν μπήκα στο μονοθέσιο, γιατί ήμουν μαζί του όταν πέθανε. Ο Ken [Tyrrell] μου είχε πει ‘Άκου, πρέπει να βγεις στην πίστα’, και ξέσπασα σε κλάματα μέσα στο αμάξι.» (σελ.201)
Ένιωσε, λοιπόν, την ανάγκη να κάνει κάτι για αυτό, να βελτιώσει τα μέτρα ασφαλείας, να ευαισθητοποιήσει τους διοργανωτές, αλλά και τους ίδιους τους αγωνιζόμενους να αλλάξουν τη στάση τους απέναντι στο άθλημα εν τω συνόλω του.
Η GPDA τότε (Grand Prix Drivers’ Association) ήταν μία εξαιρετικά ισχυρή ένωση, ένα τύποις συνδικάτο για τους οδηγούς, του οποίου η πρώτη φάση εκτάθηκε σε 3 δεκαετίες, ξεκινώντας από το 1961.
Ο Stewart έγινε Πρόεδρος της Ένωσης το 1972, έναν χρόνο πριν ολοκληρώσει την καριέρα του στην F1, αλλά και πριν από αυτήν την θητεία, είχε αρχίσει να κάνει αυτό που σήμερα είναι η δουλειά της FIA: ελέγχους στις πίστες.
Ο Σκωτσέζος είχε αναλάβει μαζί με άλλα μέλη της GPDA, οδηγούς πρώτης γραμμής, να εξετάζει σπιθαμή προς σπιθαμή κάθε σιρκουί του πρωταθλήματος, ώστε να βρεθούν και να διορθωθούν τα κακώς κείμενα – και στις ακραίες περιπτώσεις, ορισμένες πίστες κρίνονταν ακατάλληλες για διεξαγωγή αγώνων.
Ωστόσο, μπορεί να φανταστεί κανείς πόσο μη-δημοφιλές ήταν αυτό ανάμεσα στους διοργανωτές, στο κοινό:
«Η προσπάθεια μου να βελτιώσω την ασφάλεια ήταν με διαφορά το λιγότερο δημοφιλές πράγμα που αντιμετώπισα ποτέ. Δεν πιστεύω πως υπάρχει έστω και μία στροφή σε όλες τις πίστες του κόσμου που να ονομάζεται ‘Stewart’. Οι διοργανωτές, οι ιδιοκτήτες των σιρκουί και το κυβερνών σώμα ήταν έξαλλοι που κάποιος που τύγχανε να είναι Παγκόσμιος Πρωταθλητής έλεγε πως δεν γίνεται να τρέξουν στο Nurburgring ή το Σπα, δύο εκ των κορυφαίων και πιο απαιτητικών διαδρομών στον κόσμο. Αν κάποιος με ρωτούσε ποιος ήταν ο καλύτερος γύρος που έχω κάνε, θα έλεγα στο Nurburgring. Το Σπα δεν απείχε πολύ.
«Αλλά οι διοργανωτές δεν έκαναν τίποτα. Δεν έκαναν απολύτως τίποτα. Ήμουν Πρόεδρος του GPDA και διάφοροι οδηγοί επιλέχθηκαν να εξετάσουν τις πίστες […]. Ο Jochen πήγε στο Nurburgring γιατί ήξερε Γερμανικά, αλλά δεν άλλαζαν τίποτα σε μία πίστα 23 χιλιομέτρων και 160 στροφών. Ούτε ένα πράγμα. Είπαν πως, αν κάνουν μία αλλαγή, μετά θα θέλουμε κι άλλες, οπότε είπαν όχι σε όλα. Επομένως, δεν είχαμε επιλογή. Απαγορεύσαμε το Nurburgring.»(σελ.203)
Αυτό είχε έναν αντίκτυπο στην εικόνα του, στο προφίλ του, αν αυτό τον ένοιαζε ποτέ. Πήγε ευθέως κόντρα σε ορισμένες σταθερές, έθεσε εκτός κάδρου πίστες που είχαν τεράστια σημασία στο καλεντάρι, χρησιμοποίησε την δύναμη της GPDA προς όφελος σκοπών που δεν έβρισκαν άπαντες σύμφωνους:
«Μπορείτε να φανταστείτε πόσο μη-δημοφιλές ήταν όλο αυτό; Ο Jackie Stewart δεν ήταν ευπρόσδεκτος σε καμία πίστα του πλανήτη, γιατί πάντα φοβόντουσαν τι θα τους ζητήσω.»(σελ. 203)
Έγινε ο θιασώτης ενός σκοπού που ερχόταν σε ευθεία ρήξη με την καθεστηκυία τάξη, σε βαθμό που ακόμα και σήμερα δεν τιμάται η κληρονομιά που άφησε, το κληροδότημα στις επόμενες γενιές, που δεν αναγκάστηκαν ποτέ να γνωρίσουν τον θάνατο στον βαθμό που εκείνος κι οι συναθλητές-φίλοι του γνώρισαν.
Αν οι σημερινοί οδηγοί δεν πηγαίνουν συχνά σε κηδείες άλλων οδηγών, το χρωστούν στον Sir Jackie Stewart, πρωτίστως.
Όταν ο ίδιος έφυγε από το σπορ και αποστασιοποιήθηκε, ένα νέο κύμα οδηγών ήρθε για να διεκδικήσει τα αυτονόητα, όχι μόνο στην ασφάλεια, αλλά στον εργασιακό χώρο, στο πεδίο της δουλειάς τους, στα δικαιώματα που είχαν, που ήταν σαφώς δυσανάλογα των υποχρεώσεων προς τις ομάδες τους.
Πρακτικά, ο Sir Jackie Stewart έγινε ο πρώτος ακτιβιστής στην ιστορία του μηχανοκίνητου αθλητισμού που είχε ουσιαστικό αντίκτυπο και βαρύνοντα λόγο.
Αυτό δεν αποτυπώνεται στις ονοματοδοσίες και στις δάφνες. Αποτυπώνεται αθόρυβα στην ιστορία της Formula 1.
Ακολουθήστε μας στα Twitter, Instagram, Youtube, Discord και Spotify
